بیژن جلالی

کسی که مثل هیچ­کس نیست

 به مناسبت سالروز  تولد زنده یاد بیژن جلالی

پخش زنده :ساعت۳:۴۵ سوم آذر ۱۳۸۷ رادیو فرهنگ

 گوینده  : همان گونه که می دانید از  نسل شاعران دهه های ۳۰ و ۴۰ تعداد کمی باقی مانده اند، می خواهیم بدانیم چرا شعرهای آن دسته از  شاعران مانندشعر های  بیژن جلالی و ...لااقل در این دو  دهه تکرار نشده است؟

پنجـــه ای: در ابتدا باید بگویم جلالی از زمره شاعران مطرح آن دهه ها به شمار نمی رود یعنی شعرش مثل شعر فروغ ، شاملو، اخوان و... شعر طراز اول و تاثیرگذار ما نبوده است، اما او  قائم به ذات اندیشیده و نوشته،  وقتی می گوید:  

چرا نگویم که گنجشک ها                      

مثل قطره های باران

از بالا می آمدند

و روی زمین

می نشستند                               

شما یک قایق کاغذی را فرض بگیرید که در تلاطم و خروش رود تنها با پشتوانه ی  اراده ی شاعـــــــر به­پیش می رود،این قایق  کاری به خروشانی رود  ندارد، جنسش اگر چه زود خیس و مچاله می شود اما رود خروشانی که او مصمم به جریان داشتن در آن است یارا  و  حریف ِ اراده ی شاعرانه­اش نیست، بنابراین قایق کاغذی شعر او به پشتوانه ی اراده ی شاعر در خروشان ترین رودها به­پیش می رود.

شعر بیژن جلالی شعری شفاف اما  روشنفکرانه است، البته نه از نوع پوپولیستی­اش.

بیشتر از این که جلالی را وام­دار شعر فارسی بدانیم، باید او را وام­دار شعرهای مدرن فرانسه­، اروپا و خاصه شعرهای دائو دِ جینگ دانست.

او نشان داده که هایکو را خوب خوانده، اما به ظاهر  ِ زبان و فرمش نزدیک نشد، به نظر می­رسد برای او اندیشه های بودا، آرای فلسفی کنفوسیوس و آثار دائو جلوه های ویژه ای داشته است؛ در واقع باید گفت زبان شعر او بی­زبانی­ست و تکیه بر نثر دارد و از همه­ی آرایه ها و بازی های شعری پرهیز می کند و از ادبیت تهی­ست.

همچنین باید افزود شعر او از آرایه ها و تجربیات هزار سال شعر فارسی و صد سال شعر نو گویی بهره­ای نبرده و مستقیما متاثر از عوامل یاد شده بوده البته مزید بر این ادعا باید آشنایی مطلوب او با زبان فرانسه و انگلیسی را  در این تاثیرات  دخیل دانست و افزود اگر چه شخصیت ِ گوشه گیرانه­ی او از قیل و قال و حاشیه بر گرفته از شخصیت دایی­اش صادق هدایت بود اما شعر او دقیقا مصداق این برش از شعر فروغ است: "کسی که مثل هیچ­کس نیست".

  * چاپ با ذکر نام نویسنده  بلامانع است.