گزارش نقد و بررسی "پیامبر کوچک" و " شب هیچ وقت نمی خوابد"

علی رضا پنجه ای در خانه ی فرهنگ گیلان

26 دی در آخرین 5 شنبه ی نخستین ماه زمستانی شاعران و منتقدین رشت (شهرباران) به نقد و بررسی دو اثر چاپ شده ی علی رضا پنجه ای در سال 87 نشستند.

در این نشست که در سرسرای خانه ی فرهنگ گیلان تشکیل شده بود، در ابتدا مسعود پورهادی عضو هیات مدیره و پژوهشگر گیلان شناس که به نمایندگی از هیات مدیره؛ اجرای برنامه را نیز بر عهده داشت ضمن خوشامدگویی به حاضرین و اهل قلم  و ارائه گزارش 30 جلسه نقد وبرسی کتاب شعر در 2 سال و اندی  از فعالیت شعر فارسی خانه، برای آشنایی بیشتر حاضرین به پاره ای از فعالیت و کارنامه 30 ساله پنجه ای پرئاخت، سپس از شاعر"پیامبر کوچک" خواست تا ضمن خوانش چند شعر انتخابی از دو کتاب خود، درباره ی قالب های نو نگاره ای و چند خوانشی تعرفه شده در پیامبر کوچک با حاضرین به گفت و گو بنشیند.

شاعر "شب هیچ وقت نمی خوابد" درباره ی ضرورت بهره از نگاره در شعرتوگراف و شعرهای مربع و ... گفت ریشه ی نگاره به نقاشی غارها باز می گردد؛ ما چه بخواهیم، چه نخواهیم در زندگی روز به روز از مناسبات دیجیتالی و نگاره ای استفاده می کنیم و هم­چنان دل در گرو فترت و سستی سنت وا نهاده ایم.

چند روز پیش دیدیم پشت شیشه ی  مینی بوسی  آمده بود: "پا  به پا  تو  می آم هر جا بری"  و به جای پا از شکل کف پا استفاده شده بود؛ وقتی یک راننده مینی بوس از نگاره چنین بهره ای می برد خب این نشانه ای از ورود گراف ، نگاره و نفوذ دیجیتال در روزمره گی ماست. من نخستین بار در سال 72 سوار دوچرخه شعری به ذهنم خطور کرد که با اختلاط کلمه و ادات استفهام همراه بود، همان موقع در مجله ی تاریخی، فرهنگی و اجتماعی گیلان زمین چاپش کردم. وی شعرتوگراف و سایر نگاره های پیشنهادی خود را به عنوان  نو قالب هایی  که قابلیت کارکرد را در کنار سایر قالب ها دارند معرفی کرد و  ویژگی های نهفته در شعر نگاره ای "مربع" را برشمرد.

پنجه ای برای آگاهی بیشتر،  حاضرین را به مطالعه ی مصاحبه ها ، نوشته ها و شعرهای خود با رسانه ها در وبلاگ شاعر به نام "پیامبرکوچک" و قسمت هایی از مصاحبه ی هوشنگ عباسی در گیله وا و  نقد و مصاحبه ی  لادن نیکنام  و علی حسن زاده بر پیامبر کوچک در دی ماه سال جاری در روزنامه ی اعتماد، و سه شعر نمونه از دو کتاب یاد شده را  در بروشوری که برای جلسه نقد و بررسی در  16 صفحه منتشر شده بود، دعوت کرد.

عباس گلستانی(شاعر و منتقد) درباره ی مجموعه ی "پیامبر کوچک"  کارکرد "من" شاعر  و" من" های قابل تعمیم و قابل تفکیک از من های شخصی را در شب هیچ وقت نمی خوابد به چالش گرفت. وی به سابقه ی شعرهای هیروگلیف و تمایز شعرتوگراف ، کاستی ها و موفقیت های قالب های نگاره ای و چند خوانشی تعرفه شده در "پیامبر کوچک" اشاره کرد و به خوانش و تاویل چند شعر از مجموعه ی پیامبر کوچک پرداخت.

کوروش جوان روح(شاعر) به پست و بلند نقش زبان در شعرهای دو مجموعه پرداخت.

علی رمضانی (دانشجوی رشته ی مترجمی زبان ) نیز به مجموعه ی "شب هیچ وقت نمی خوابد" و نقش تئوری های جدید فلسفی در شعرهای این مجموعه و چالش های پیش رو اشاره کرد

مزدک پنجه ای نیز به  سدهای پیش روی شاعر  در کاربرد نگاره در برخی از مفاهیم مانند" شرف"، "انسانیت " و... در "شعرتوگراف"ها اشاره کرد و به تاویل شعرهای نگاره ای پرداخت.

محمود نیکویه( پژوهشگر و مولف کتاب " از نقطه تا خط "مجموعه ای از شعرها و نقدهای منتقدین  در باره نصرت رحمانی) درباره ی سابقه تصویر در شعر حافظ به مصراع "لبم از بوسه ربایان بر دوشش باد" که با باز و بسته شدن مدام لب در هنگام خوانش،  تصویر بوسه تداعی می شود و توفیر آشکار شعرهای جدولی در "المعجم ...شمس قیس" با "شعرهای مربع" پنجه ای تصریح کرد  به واقع علی رضا پنجه ای در "پیامبر کوچک" دو تا سور بیشتر به شمس قیس زده است.

در پایان این نشست پنجه ای به پرسش حاضرین پاسخ گفت و اشاره کرد : شعر خوب ، گفته نشده است، چیزی که ما با نام"لذت" از آن می بریم، ربطی به شعر ندارد. وی سپس افزود در 47 سال از زندگی  خود به این نتیجه رسیده ام که: نه آن چنان عاشق باش که جایی برای نفرت نگذاری و نه آن چنان نفرت داشته باش که جایی برای عشق.

 --------------

زنی تنها:

سلم و درود خدا بر شما .آقای گلستانی در باره شعر گم شده آقای پنجه ای باید به عرض ایشان برسانم آقای پنجه ای این شعر تقدیم شده به استاد رادی را به گواهی ص 60 کتاب شب هیچ وقت نمی خوابد در تاریخ 76.10.18 سروده اند. توجه به ساخت و نحو زبان شعر پنجه ای و امین پور شود. هر چند در جلسه آقای پنجه ای با آوردن جمله ای از نیما که گفت: -"اگر دو یا چند تن بگویند که همه چیز فانی ست اهل تتبع بیهوده دنبال سرقت یکی از آن دیگری هستند این توارد بوده است." -گمان می برم به خوبی پاسخ ایشان را داده باشند اما جای این نکته خالی ستکه: به نقش زیبایی آفرین عبارت شعری پنجه ای که تیزهوشانه و با ضرایب شاعرانگی و ادبیت افزونتری گفته توجه شود:"کم نیستم/دنبال خودم هستم/زیاد هم نیستم//مدت زمان درازی ست/خودم را گم کرده ام/ لای روزنامه ها/ ستون گم شده ها/در این یکی/ که روزنامه ی عصر/ در این که هفته نامه ای/ در آن که ماه نامه ای/که فصل نامه شد/ فصل نامه ای که سالنامه/چه زود دیر می شود حرف ها در سالنامه ها... سپس در قسمت دیگر شعر می نویسد صبح ها دنبال جورابم بودم/ چه قدر همیشه گم بودند/ دیر می شدم/دنبال کلید خانه بودم/ من دیر می شدم و زنده یاد قیصر هم در همان دهه گفته :" ناگهان چقدر زود دیر میشود" و البته فروغ زودتر از هر دو گفته بود: "همیشه پیش از آنکه فکر کنی اتفاق می افتد" یعنی اگر بخواهیم دنبال تاثیر باشیم باید به کتاب های مقدس و انجیل و گفته های معصومین هم نقب بزنیم. چنان که علی (ع)فرموده:فرصت ها چون باد در گذرند. فکر می کنم اگر بخواهیم به نحو معنایی و ساخت زبانی اینگونه شعرها بپردازیم می رسیم به این که هر که از ظن خود رسیده به این مقصد مانند رسیدن از چند راه به یک مقصد است یک مفهوم. زود گذشتن عمر را ممکن است حتا یک راننده هم بگوید عمر چه زود دیر شد. شعر پنجه ای در واقع حکایت رئالی از ویژه نامه ها و وضع حاکم بر آنها داشته مگر او روزنامه نگار نبوده و نشریات مورد نظرش مدام "زود دیر نمی شدند."؟