پایگاه رسمی علی‌رضا پنجه‌یی

 بچه ها تو رو خدا نوشته های زیر رو بخونین و یه لحظه هم که شده خودتونو جای اونا و خانوادشون بذارین بعد ببینین  اسم این ماجرا جویی ها رو می شه شادی گذاشت ؟ این بچه ها همشهری های ما هستن سال حادثه  هم عیدشونو خراب کردن هم عید خانوادشونو و هم بعضی شون تا ابد معلول و ناقص شدند. راستی راستی می ارزه؟ تازه از صدای انفجار های مهیب معلوم نیست چند نفر دور و بر ما سکته می کنن یا اعصابشون داغون می شه یا این که اگه زنی بچه ای رو از شوک انفجار ترقه و ... سقط کنه و اون بچه قرار بود اگه متولد می شد درد بزرگی از آدما رو با علمش درمون کنه واقعا کسی خودشو می بخشید؟ آیا آدم بدهکار وجدانش نمی شد؟

عید همین روزها می آید

من برای رفتنش

آهی نخواهم کشید

  ۲۲  اسفند ۱۳۸۶

پای صحبت علی رضا پنجه ای شاعر و روزنامه نگار

* موقعیت کنونی شعر معاصر ایران را چگونه می بینید؟

 در قرن اخیر شعر ما مدام دستخوش نو شدن بوده است؛ روزی روزگاری دوستی که با شعر آشنایی محدودی داشت از من پرسید: آیا در سایر قاره ها – مانند اروپا و امریکا – هم نو شدن چنین روند فزاینده و شتابنده ای دارد؟ گفتم: نه خیر، آن ها دغدغه ی فقط گفتن دارند، نه چگونه گفتنی که در آن سودای صاحب سبک شدن باشد. چون ذات مدرنیزاسیون از واقعیت سرچشمه می گیرد، به گونه ای که آفرینه وقوع می یابد سپس در چالش نقد ِ منتقدان ، حقیقتش به محک و معیار ِ نسبیت ، سنجیده می شود، در حالی که در جوامعی مانند ایران که هنوز روابط تولید و ابزار آن و همچنین مناسبات زیر ساخت جامعه سنتی برآمده از ذهنیتی فئودالیستی است چنین جامعه ای در مقابل جهان مدرن مظاهری دو زیستی دارد ، یعنی فئودالیسم و مناسبات آن حاکم بر ذهنیت کثیر است،اما حقیقت جوامع پیشرفته همواره دغدغه ی اصلی اقشار مرتبط با محافل روشنفکری به فرماسیون نوین و مناسبات مسلط بر جوامع مدرن نگاهی حسرت زده دارد ، در واقع چنین جوامعی در حوزه ی تعریف  " دوران " نمی گنجد و بیشترینه ی مناسبات  آن در تعریف جوامع  "کاستی "  می گنجد . بنابراین گسست مسلط در " خاستگاه " ، در مقابل " خواستگاه " بسیاری از ناهنجاری های موجود را رقم می زند ، اینجا دقیقا نقطه ی افتراق بین روشنفکر و توده های مردم ترسیم می شود، موضوعی که بیشترینه ی مناسبات قرن اخیر را باید در بررسی آسیب شناسی و تامل و تمرکز بر این نقطه – افتراق- مورد چالش قرار داد. بسیاری از مناسباتی که در چنین جوامعی باعث سوء رفتار های اجتماعی می شود از همین آسیب شناسی تبعیت دارند. بچه ی پاپتی که هزینه ی تحصیلش توسط خانواده در دوره ابتدایی به زور تامین شده – خاستگاه اجتماعی اش – می خواهد در آینده دکتر شود – خواستگاه اجتماعی اش – بی آن که به ساز و کارهای نه استثناء که قاعده ی چنین جوامعی واقف باشد با آرزوی خود زندگی می کند و می انگارد یارای رقابت با پسر فلان متمول را در یادگیری درس هایی که برای پذیرش در کنکور نیازمند کلاس های خصوصی ست دارد ، البته نمونه ی یاد شده در قاعده قابلیت تاویل دارد و گرنه استثناء همیشه کنار قاعده همزیستی مسالمت آمیزی داشته ؛ از خواص آحاد جامعه ی  عقب مانده بلند پروازی ست  ، بی آن که به روابط مسلط جوامعی چنین تامل داشته باشد. اینجاست که واقعیا ت زندگی ناگزیر است جامه ای گشاد از حقیقت به تن کند.بنابر این شعر ما نیز نمی تواند جدای از این آسیب شناسی مورد چالش قرار گیرد. ناکامی عاید ی همواره ی جوامع عقب نگه داشته شده است ، هم از این رو همه می خواهند نیما و هدایت شوند  و به مراتب پایین تر رضایت نمی دهند. البته بسیاری از استعدادها در این میان به هرز می روند مانند بسیاری از استعداد های کهنه پرستان که نو گرایی را به هر شکلش بدقواره می یابند ، آن ها نیز آن قدر برای دیگر گفتن تلاش می کنند که « گفتن» از یادشان می رود ، این در جایگاهی ست که آفرینش گران جهان ِ مدرن در کار آفرینش به طور مضاعف و مستمر  پیشرفت دارند.

شعر ما پس از نیما دستخوش دگردیسی متعدد و متنوع  شده است. نیما در مقابل شعر قدمایی نه تنها به قافیه درای و زنگی دیگر بخشید و تساوی مصاریع را به هم ریخت ، بلکه جهان بینی شعر را در جهت پرداختن به مناسبات معاصر هدایت کرد . پس از او شعر آزاد که به غلط « سپید» نامیده شد شکل گرفت، یعنی همان شعر منثور که شاخص آن را در طرز شاملویی می توان پی جست، سپس موج نو، شعر حجم، شعر ناب، موج سوم، شعر گفتار، شعر حرکت، شعر دهه ی هفتاد، شعر توگراف ، شعر دیجیتالی که  دو مورد اخیر از زمره نحله هایی ست که توسط مصاحبه شونده تعرفه و پیشنهاد شده – از دیگر طرزهایی بوده اند که پس از  شعر نیمایی قابلیت طرح یافته اند. بنابراین ما در تقسیم بندی شعر: شعر قدمایی، شعر نیمایی و شعر آزاد را می توانیم در نظر گیریم، البته یک طرز دیگر هم به عنوان شعر نو قدمایی مطرح است که غالبا گروندگان به آن یا در قالب قدمایی محتوای نو می ریزند یا در شکل نو محتوای کهنه؛ که البته وجه اول مرسوم تر است و عمده ترین تسری دهندگان آن سیمین بهبهانی ، زنده یاد حسین منزوی، محمد علی بهمنی و تعداد کثیری از  دانشجویان شاعر ...هستند. و اما شعر معاصر ایران رفته رفته از آفت نگاه یک سو نگر ایدئولوژیک دارد خود را دور می کند ، نگاه شعر از تاثیر عینیت ( ابژه) به تاثیر ذهنییت (سوبژه) دارد تغییر می یابد. نفوذ عناصر تکنولوژیک چون اینترنت امکان بهره وری از مطالعات آکادمیک را خانگی کرده، دیگر باید در بخش یادگیری ، کلاس های درس را به  موزه ها بسپاریم و پای رایانه هایمان به فراگیری بپردازیم.

دنیا خیلی زود بدل به دهکده ی جهانی شده است ، شعر و یا هر مقوله ی دیگر تحت تاثیر این فرآیند باید برای خود جامه ی نو دست و پا کند و گرنه از قافله پس می افتد.

شعر ایران به واسطه ی اینکه ، ایرا ن جایگاه بزرگی در مناسبات دنیا ندارد و زبانش برای یادگیری سخت است با این همه زبانها و گویش های متنوع و خُرد ، جایگاه ویژه ای در بخش ترجمه ندارد ، خاصه آن که برخورداری از انواع فرهنگ ها شعر ما را به لحاظ ترجمه غیر قابل دسترس می کند، مگر آن دسته از شعرها که عاری از این موانع هستند و ترجمه پذیر: منظورم شعرهای غیر زبان محور، تصویر گرا و محتوایی ست .       

 دومین ویژه ی فرهنگ، هنر وادبیات گیله  ­وا به ­همت  خانه ­ی فرهنگ گیلان و سردبیری علیر ضا پنجه ای و با همکاری اعضای تحریریه فرامرز طالبی، بهزاد موسایی و مزدک پنجه ای  نیمه دوم اسفند منتشر می شود.

این ویژه ­نامه که تاریخ نوروز 87 را دارد به ­دلیل پاره ­ا ی مشکلات با تاخیر مواجه شد،  چهره ­ی  هوشنگ ابتهاج (ه.الف.سایه) اثر محسن نعمت خواه را بر  روی جلد خود دارد. در این شماره آثار پر و پیمانی با  عناوین زیر  به چاپ رسیده است .گزارشی از پرس و گوی علی رضا پنجه ای با سایه ، دیداری دور با پرویز شاپور نوشته ­ی  بیژن اسدی پور، پرس و گوی ایونا نویسکا با بهمن رجبی در باره ­ی موسیقی و تنبک. مزدک پنجه ای با کوهستانی در باره ­ی نمایشنامه نویسی و تیاتر. در باره ی زندگی نامه­  و نقاشی های  فریدا کالو نوشته ی  کتوفون وابرر ترجمه ی مهین صدری و کاتا موزر - به ­مناسبت 100 سالگی اش - ، نقد و نظر­هایی از باباچاهی،طیاری،معتقدی،خواجات رضا قنبری، داریوش  معمار ؛عکس هایی از سید حسن حدایقی، شعر و داستان از:بهبهانی،سید علی صالحی، کامبیز صدیقی، خاوری نجدی، غنی نژاد اکسیر، بنی مجیدی،سلحشور، پیمان  نوری، حسین فاضلی، اسماعییل حبیبی، مازیار نیستانی، آرش نصرت الهی، مهدی مرادی، مهناز یوسفی، معصومه اکبری، هالینو پوشویا نوسکا با ترجمه ی علیرضا دولتشاهی و ایونا نویسکا و مهکامه رحیم زاده، مجید روانجو، هادی جامعی و بهاره اله بخش ، تازه های کتاب ، کارکرد خانه ی فرهنگ ،سرمقاله و یادداشت مدیر مسوول .

شایان ذکر است این نشریه 60 صفحه و 1500 تومان قیمت دارد.